سوگیری‌های شناختی: دشمنان نامرئی حل مسئله!
تا حالا شده ایده‌ای به ذهنت برسه و بعد هر داده‌ای که تأییدش کنه رو قبول کنی، ولی چیزایی که نقضش می‌کنن رو نادیده بگیری؟ به این میگن Confirmation Bias (سوگیری تأیید) و این فقط یکی از دام‌های ذهنیه که ممکنه مسیر حل مسئله رو به بیراهه ببره!
سوگیری‌های شناختی (Cognitive Biases)، خطاهای ذهنی‌ای هستن که باعث می‌شن تصمیماتمون کمتر منطقی و بیشتر احساسی بشن. حالا چرا اینا مهمن؟ چون اگه حواسمون نباشه، ممکنه طراحی محصول رو بر اساس فرضیات اشتباه جلو ببریم.
۳ سوگیری شناختی که طراحان محصول باید مراقبش باشن:
🧩 1. Confirmation Bias (سوگیری تأیید)
ما اطلاعاتی رو می‌پذیریم که باورهای فعلیمون رو تأیید کنن و بقیه رو نادیده می‌گیریم.
مثال در طراحی محصول:
تصور کن یه فیچر جدید برای محصولت پیشنهاد می‌دی. به جای بررسی داده‌های مختلف، فقط روی نظراتی تمرکز می‌کنی که از ایده‌ات حمایت می‌کنن. اینجوری ممکنه محصولی بسازی که کاربرا واقعا نمی‌خوان!
💡 چطور حلش کنیم؟ از تست‌های A/B، مصاحبه‌های بدون سوگیری، و تحلیل داده‌های مختلف استفاده کن.
2. Anchoring Bias (سوگیری لنگرگاهی)
اولین اطلاعاتی که دریافت می‌کنیم، به شدت روی قضاوتمون اثر می‌ذاره، حتی اگه اشتباه باشه!
مثال در طراحی محصول:
فرض کن قیمت اولیه‌ای که برای یه محصول در نظر گرفتی، ۵۰ دلاره. بعدش هر تغییری رو نسبت به اون ۵۰ دلار قضاوت می‌کنی، نه بر اساس ارزش واقعی محصول.
💡 چطور حلش کنیم؟ چندین نقطه مرجع ایجاد کن، از داده‌های مختلف برای تحلیل استفاده کن و اولین ایده رو قطعی در نظر نگیر.
👥 3. Groupthink (تفکر گروهی)
توی تیم‌های طراحی، وقتی همه با هم موافقن، ممکنه افراد جرات نکنن نظرات مخالف بدن. این باعث می‌شه ایده‌های جدید نادیده گرفته بشن.
مثال در طراحی محصول:
تیمی که روی یه دیزاین جدید کار می‌کنه، اما چون هیچ‌کس نمی‌خواد بحث کنه، ایده‌های نوآورانه‌ای که شاید بهتر بودن، کنار گذاشته می‌شن.
💡 چطور حلش کنیم؟ جلسات «Devil’s Advocate» برگزار کن که افراد بتونن نظرات مخالف رو آزادانه بیان کنن.
چرا این موضوع مهمه؟
سوگیری‌های شناختی می‌تونن باعث بشن مشکلات رو اشتباه تعریف کنیم، داده‌ها رو غلط تفسیر کنیم و تصمیمات اشتباه بگیریم. طراحی محصول یعنی حل مسئله، و حل مسئله یعنی دیدن واقعیت بدون فیلترهای ذهنی.
🛠 تمرین برای شما:
به آخرین تصمیمی که برای یه محصول یا طراحی گرفتی فکر کن. آیا ممکنه یه سوگیری شناختی روی اون تأثیر گذاشته باشه؟ چطور می‌تونی با نگاه منتقدانه‌تر بهش فکر کنی؟ 🤔